Drie ontwerpvoorbeelden in het onderzoek 'Bouwen buiten de stad'

Bouwen buiten de stad kan een rol spelen bij de transformatie naar een toekomstbestendige duurzame inrichting van het landelijk gebied; de onderzoeksresultaten

De compacte stad bestaat niet meer. Het Groene Hart vormt een aaneengesloten cultuurlandschap waarin de stad almaar terrein wint. Door krapte op de woningmarkt weerklinkt een roep naar grootschalige woningbouw. Tegenover complexe binnenstedelijke uitbreiding lonkt de eenvoud van bouwen in een leeg weiland. De discussie hierover is beland in een patstelling. Wij stellen onszelf de vraag; Is het mogelijk om te bouwen buiten de stad zonder het platteland te veranderen in almaar meer stad?

Op deze vraag is vanzelfsprekend niet één juist antwoord te vinden, maar door middel van ontwerpend onderzoek hopen wij mogelijke oplossingen in beeld te brengen en het gesprek hierover te faciliteren. Binnen het onderzoeksprogramma, Bouwen aan Talent, van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie werken wij samen met startend ontwerper Roos Köbben aan dit ontwerpend onderzoek naar ‘Bouwen buiten de stad’.

In de afgelopen periode hebben wij de huidige situatie geïnventariseerd en de veranderende context onderzocht door verschillende belanghebbenden te interviewen. Vervolgens zijn we aan de slag gegaan met het ontwikkelen van een aantal voorbeelden. Deze voorbeelden zijn het tussenresultaat van gesprekken en inhoudelijk onderzoek tot nu toe. Binnenkort gaan we deze tussenresultaten bespreken met stakeholders, geïnterviewden en geïnteresseerden.

In gesprek over kansen en consequenties, aan de hand van 3 uitgewerkte ontwerpvoorbeelden. 

Of het nu ging om de consequenties van bodemdaling voor de landbouwsector, de verandering van het landschap daardoor in het algemeen, de intensieve melkveehouderij die onder druk komt te staan, de afname van biodiversiteit of de woningbouwopgave in de randstad. Telkens concluderen we dat er een complexe knoop is ontstaan waarvan niemand exact weet waar je moet beginnen om die te ontwarren. Een controversiële gedachte die vervolgens bij ons op kwam was: kan woningbouw niet juist bijdragen aan het behoud van het landschap? 

Bouwen buiten de stad kan een rol spelen bij de transformatie naar een toekomstbestendige duurzame inrichting van het landelijk gebied
We hebben de kansen zoals wij die terug zagen komen in de onderzoekresultaten vertaald naar 3 mogelijke oplossingen. Deze modellen hebben we als voorbeeld uitgewerkt om vervolgens daarmee het vraagstuk op een tastbaar schaalniveau weer te geven. Deze tussenresultaten bieden de mogelijkheid om een nieuw gesprek hierover te starten, en de volgende fase van dit onderzoek mogelijk te maken. Omdat we in deze fase nog voldoende ruimte willen laten om nieuwe inzichten en ideeën te laten ontstaan leggen we ons hierin niet vast aan bestaande planologische regelgeving.

Model 1 – De boer blijft boeren, maar dan extensief
Extensiveren betekent dat er meer land nodig is. Dit dient aangekocht te worden door de boer terwijl zijn activiteiten niet meer inkomsten op gaan leveren. Wij zijn van mening dat woningbouw ruimtelijk prima in te passen is op het boerenerf. We presenteren ons eerste voorbeeld, om vervolgens hiermee weer nieuwe reacties van alle belanghebbenden op te halen.

Model 2 – Minder afstand tussen stad en platteland; meer lokaal
Een streep door ‘Wonen in de compacte stad’ versus ‘Het openhouden van het platteland’. In plaats daarvan haal je je spullen waar je woont. Op dit moment verdwijnt de boer op een plek waar nieuwe woningen worden gebouwd, hierdoor verandert het platteland in een nieuw stukje stad. Juist in de combinatie van stad en platteland ontstaan kansen voor de circulaire economie. Deze combinatie is er niet wanneer de boer vertrekt waar huizen komen. In ons voorbeeld zien wij Het Groene Hart juist als groen/rode lappendeken, waar het voedsel lokaal wordt geproduceerd op een ander soort boerenbedrijf dan nu. Niet alleen voor melk, maar met een diverser aanbod van verschillende producten en meer biodiversiteit. En waar je tussen de landerijen kunt wonen.; door circulaire landbouw en écht landelijk wonen ontstaat een nieuwe relatie tussen boer en burger, ook dichtbij de stad.

Model 3 –Van ernstige bodemdaling naar meer ruimte voor natuur
Bij het droogpompen van agrarische grond komt te veel CO2 vrij. Maar de agrarische functie is voor sommige gebieden niet meer houdbaar als we stoppen met het droogpompen van deze gebieden. Bodemdaling maakt sommige gronden dus op langere termijn ongeschikt voor boeren.

Met het bouwen van (meer) woningen in en om de stad, dienen we ook 100m2 recreatief gebied te bieden per persoon, zo vinden wij. Dit is namelijk - doorgerekend met het aantal inwoners van de randstad op dit moment - het aantal m2 recreatief beschikbaar gebied dat nu aanwezig is. En wat je op zijn minst wilt behouden als contra op de dicht bebouwde stad. Wij zien daarom een oplossing in deze functie van het Groene Hart; recreatief natuurgebied. In dit voorbeeld laten we zien hoe wij denken dat je die functie waar kan (blijven) maken, terwijl je daar dan ook kan wonen! Door de opkomst van thuiswerken, gedeeld vervoer en bezorgdiensten ontstaan ook nieuwe woonopties. We delen een eerste plaatje en plattegrond en vragen aan de belanghebbenden of zij dit ook voor zich kunnen zien.

De resultaten
De volledige analyse en de onderzoeksresultaten van dit onderzoek zullen in het 2e kwartaal gepresenteerd worden aan deelnemers, betrokkenen en geïnteresseerden tijdens een kleinschalig event. Hier worden de resultaten gepresenteerd en zullen we een rondetafelgesprek over de resultaten faciliteren. 

Wil je bij het event aanwezig zijn? Of d.m.v. een eenmalige update-mail op de hoogte worden gehouden? Stuur dan een mail naar joris@vrparchitecten.nl.

In mei 2022 zijn de resultaten online gepubliceerd. Klik op de afbeelding om de onderzoeksresultaten te bekijken.