Toekomstbestendige duurzame inrichting van het landelijk gebied

Of het nu gaat over bodemdaling, de melkveehouderij die onder druk staat, de afname van biodiversiteit of de discussie over wel of niet bouwen in het groen. Telkens concluderen we dat er een complexe knoop is ontstaan waarvan niemand exact weet waar je moet beginnen om die te ontwarren. Wij startten het ontwerpend onderzoek met de vraag: 'Kan woningbouw bijdragen aan het behoud van het landschap?' en daarop vonden we een aantal antwoorden.

Binnen het onderzoeksprogramma, Bouwen aan Talent, van het stimuleringsfonds Creative industrie hebben wij samen met startend ontwerper Roos Köbben gewerkt aan een ontwerpend onderzoek naar ‘Bouwen buiten de stad’.

We hebben de kwaliteiten van het Groene Hart en de veranderende context onderzocht met betrekking tot de thema’s landbouw, bodem en wonen. Als onderdeel van het onderzoek hebben we contact gezocht met diverse stakeholders. Deze groep, bestaande uit bouwers, boeren, bestuurders en beleidsmakers, vertegenwoordigt verschillende bestuurslagen en disciplines.

Interviews
In november 2021 zijn we gestart met een reeks interviews met deze stakeholders. Door hun bijdrage hebben we de uitdagingen binnen de regio in kaart gebracht. Lees hier de verschillende interviews met:

• Rens Wijnakker - Onderzoeker en landschapsarchitect
• Anne Koning - Gedeputeerde provincie Zuid-Holland
• Patricia Braaksma - Manager bestuurlijk platform Groene Hart
• Aad Straathof - Melkveehouder
• Inge van der Meer -  Wethouder gemeente Kaag en Braassem
• Janneke Hoekstra - Bestuurslid Land van Ons
• Frank Agterof - Directeur bij Vink+Veenman bouw en ontwikkeling

Ontwerpvoorbeelden
Vervolgens hebben we ontwerpvoorbeelden van mogelijke oplossingen voor de specifieke uitdagingen uitgewerkt. Deze oplossingen hebben we tussentijds in een online meet-up besproken met de groep stakeholders. En uiteindelijk zijn de laatste versies afgelopen maand gepresenteerd op een toepasselijke locatie in de tot Skybox omgebouwde hooiberg van Boer Aad Straathof in Leimuiden.

Na een rondleiding over het boerenerf hebben we het volledige onderzoek en de eindresultaten gepresenteerd en zijn we hier met de aanwezigen over in gesprek gegaan.

Of het nu gaat over de consequenties van bodemdaling voor de landbouwsector, de verandering van het landschap hierdoor, de melkveehouderij die onder druk staat, de afname van biodiversiteit door intensieve veeteelt, of de discussie over wel of niet bouwen in het groen in relatie tot de woningbouw behoefte. Telkens concluderen we dat er een complexe knoop is ontstaan waarvan niemand exact weet waar je moet beginnen om die te ontwarren.

Een controversiële gedachte die vervolgens bij ons op kwam was: Kan woningbouw niet juist bijdragen aan het behoud van het landschap?

Rond deze gedachten hebben we uiteindelijk drie modellen uitgewerkt:
Model 1 – Van intensieve naar extensieve landbouw 
Model 2 – Van biljartlaken naar groen-rode quilt
Model 3 – Van intensieve landbouw naar recreatieve natuur

In deze modellen worden verschillende grootheden met elkaar vergeleken: Hoeveel woningen moet je bijvoorbeeld bouwen wil het genoeg opleveren om een gemiddeld melkveebedrijf te kunnen extensiveren?Ook worden andere inzichten uitgeprobeerd: Als je dorpskernen verder verdicht verdwijnt de ruimte waarmee het dorp zich juist van de stad onderscheidt. Een zelfde aantal woningen, verstrooid op het platteland, verdwijnen in de uitgestrekte schaal van het landschap. Voor problemen die daarbij ontstaan hebben we niet alledaagse oplossingen bedacht. Als funderen in natte veenbodems bijvoorbeeld heel duur wordt, kunnen we daar dan niet beter hoogbouw maken, met uitzicht over nieuwe moerasnatuur?

We hebben de modellen in beeld gebracht op een tastbaar schaalniveau. Dit maakt het mogelijk om de ruimtelijke consequenties te beoordelen en de ontwerpresultaten te bespreken.

We concluderen dat: 

• Het Groene Hart als landschap het beschermen waard is. En dat woningbouw daar een rol bij kan spelen!
  De schaal van het landschap maakt het mogelijk om woningbouw toe te voegen zonder het platteland daarmee te veranderen in méér stad. Landelijk wonen vormt juist een alternatief voor wonen in de stad. In het dichter bij elkaar brengen van de functies - wonen, landbouw en natuurontwikkeling - liggen ook kansen voor een circulaire economie. Bijvoorbeeld voor het produceren van vernieuwende biobased bouwmaterialen voor de woningbouw of het realiseren van korte ketens tussen consumptie en lokaal geproduceerd voedsel.  

• Er vraag is naar een diverser woningbouw aanbod buiten de stad. 
  De bestaande woningvoorraad in plattelandsgemeenten in het groene hart bestaat voornamelijk uit eengezinswoningen. Om doorstroming te bevorderen en het wonen buiten de stad voor alle lagen van de bevolking bereikbaar te houden, zal het aantal betaalbare woningen voor alleenstaanden, starters en senioren daarom moeten worden vergroot.

Publicatie
Ter verslaglegging van het onderzoek ‘Bouwen buiten de stad’ is een publicatie uitgewerkt waarin het vooronderzoek, de interviews en de ruimtelijke modellen worden gepresenteerd.



Wij kijken terug op een inspirerende onderzoeksperiode die ons veel nieuwe inzichten en leuke ontmoetingen heeft opgeleverd. Wij danken: Rens Wijnakker, Anne Koning, Tanja Verbeeten, Patricia Braaksma, Aad Straathof, Janneke Hoekstra, Inge van der Meer, Frank Agterof voor hun waardevolle bijdrage.

Een hogere dichtheid én dorpse woonkwaliteiten 
Op dit moment werken wij aan een nieuw project waarin we de uitkomsten van het onderzoek verder onderzoeken en gaan toepassen. In de typologie van een compact hofje combineren we een hogere dichtheid met dorpse woonkwaliteiten. Hiermee wordt de spaarzame ruimte optimaal benut én houden we vast aan de specifieke kwaliteiten waar mensen voor buiten de stad zijn gaan wonen. Hierover volgt later meer...

Houdt onze socials en nieuwsberichten hiervoor in de gaten! Of stuur een e-mail naar joris@vrparchitecten.nl als je op de hoogte wilt blijven van dit onderzoek en de uitkomsten.